Zijlstraat
HARTOG DE LEEUW
15 april 1889 (Haarlem) - 31 januari 1944 (Auschwitz)
ZIJLSTRAAT 71
Hartog de Leeuw is op 15 april 1889 geboren in het gezin van de slager Abraham de Leeuw en zijn vrouw Sara de Leeuw-Goudsmit aan de Hagestraat in Haarlem. Als 33-jarige handelsreiziger trad hij op 31 augustus 1922 in Amsterdam in het huwelijk met de 34-jarige niet-Joodse Jacoba Wouterina van de Wal, geboren 21 januari 1888 in Hof van Delft (tegenwoordig onderdeel van de gemeente Delft) en dochter van Johannes Leonardus van de Wal en Jaapje Verhagen. Vanwege de toen niet ongebruikelijke situatie dat vrouwen bij hun huwelijk (eervol) ontslag kregen, staat in de huwelijksakte vermeld dat Jacoba Wouterina ‘zonder beroep’ was. Dat betekent niet dat zij geen beroep had. In de periode voor haar huwelijk werkte zij als leerling verpleegster en later als verpleegster bij het Binnengasthuis en het Luthers Diakonessenziekenhuis, beide in Amsterdam. Na haar huwelijk bleef zij als particulier verpleegster actief in de zorg. Het huwelijk van Hartog de Leeuw en Jacoba Wouterina was kinderloos.
In augustus 1943 verbleef Hartog de Leeuw met zijn zus Grietje van Emmen-de Leeuw en nog tien andere Joodse onderduikers en een anderhalf jarig kind uit een gemengd huwelijk in een huis aan de Nieuwe Gracht in Haarlem. Ook zijn vrouw Jacoba Wouterina verbleef daar. Toen op vrijdag 20 augustus rond half twaalf ’s ochtends vier Nederlandse medewerkers van de Sicherheitsdienst, waaronder de beruchte Haarlemse politieagent Fake Krist, voor de deur stonden, hebben zij zich op zolder verstopt, maar de schuilplaats werd ontdekt en alle onderduikers zijn meegenomen. De mannen werden bij die gelegenheid in het gezicht gestompt en tevens werden sieraden en kleding in beslag genomen. Als niet-Joodse werd Jacoba Wouterina op 22 augustus in vrijheid gesteld en zij heeft de oorlog overleefd.
Op 25 september 1943 is Hartog de Leeuw als gevangene in kamp Vught geregistreerd en vandaar werd hij op 15 november 1943 overgebracht naar kamp Westerbork. Een dag later is hij op transport naar Auschwitz gezet. Vermoedelijk is hij in of nabij Auschwitz als dwangarbeider aan het werk gesteld en in de maanden daarna overleden. De officiële overlijdensdatum van 31 januari 1944 is naar alle waarschijnlijkheid een verzameldatum die aangeeft dat hij op dat moment niet meer in leven was.
Transport uit Westerbork 16 november 1943.
Omgekomen in of nabij Auschwitz 31 januari 1944.
Hij werd 54 jaar.
HYMAN LEONARDUS VAN DER LIJN
25 maart 1882 (Antwerpen) - 31 augustus 1942 (Auschwitz)
ZIJLSTRAAT 41 A
Hyman Leonardus van der Lijn werd in 1882 geboren in Antwerpen, maar vestigde zich in Nederland waar hij in 1906 in het huwelijk trad met de enkele jaren jongere Aaltje Gokkes, geboren in 1884 in Harlingen. In dat jaar is Hyman sigarenwinkelier in Amsterdam. Uit dit huwelijk werden vier kinderen geboren: Gonda, Benjamin, Lion en Betsie. Van deze vier kinderen heeft alleen Lion de Jodenvervolging overleefd. Na het overlijden van zijn vrouw hertrouwde Hyman in 1919 te Zaandam met Rachel Achttienribben, weduwe van Jacob Schuitevoerder. Samen kregen zij een zoon Abraham.
Hyman werkte in de horeca, onder meer als kelner in Zandvoort, maar in 1932 vestigde het gezin zich in Haarlem waar Hyman aan de Zijlstraat 41a een winkel in vleeswaren dreef. Een vijftal jaren later opende hij in hetzelfde perceel een ‘Restaurant-Automatiek’, waar fijne vleeswaren, comestibles en vers gebakken vis verkrijgbaar waren en ook genuttigd konden worden. Toen de Duitse bezetter aan Joodse Nederlanders allerlei beperkingen oplegde, werd in 1941 verordonneerd dat zij in Haarlem uitsluitend nog toegang hadden tot het restaurant van Hyman van der Lijn aan de Zijlstraat en dat van I. Noach aan de Kruisstraat.
Rond die tijd woonden in het huis aan de Zijlstraat vader Hyman, moeder Rachel, dochter Gonda uit het eerste huwelijk van Hyman en zoon Abraham. In 1942 zijn zij naar Westerbork gevoerd en vandaar op 28 augustus 1942 op transport gezet. Enkele dagen later, op 31 augustus, werd Hyman Leonardus van der Lijn in Auschwitz vermoord.
Transport vanuit Westerbork op 28 augustus 1942.
Vermoord in Auschwitz op 31 augustus 1942.
Hij werd 60 jaar.
RACHEL VAN DER LIJN-ACHTTIENRIBBEN
28 oktober 1885 (Amsterdam) - 31 augustus 1942 (Auschwitz)
ZIJLSTRAAT 41 A
Rachel Achttienribben werd in oktober 1885 geboren als dochter van de Amsterdamse diamantslijper Abraham Achttienribben en zijn vrouw Jetje Beber. In 1902 werkte zij als dienstbode en in 1911 huwde zij de Amsterdamse slager Jacob Schuitevoerder. Na zijn overlijden in 1917 hertrouwde Rachel in 1919 in Zaandam met de kelner Hyman Leonardus van der Lijn. In 1921 beviel zij van hun zoon Abraham.
Met haar gezin vestigde zij zich in de jaren dertig in Haarlem aan de Zijlstraat 41a, waar haar man vleeswaren verkocht en in 1937 een Restaurant-Automatiek uitbaatte. Het was deze horecazaak waarvan tijdens de Duitse bezetting in 1941 werd bepaald dat Joodse Nederlanders daar toegang hadden. Met uitzondering van een zaak aan de Kruisstraat werden zij elders in de stad niet meer in restaurants toegelaten.
Vanuit het huis aan de Zijlstraat zijn Rachel van der Lijn-Achttienribben, haar man HymanLeonardus van der Lijn, dochter Gonda uit het eerste huwelijk van haar man en haar zoon Abraham in 1942 naar Westerbork overgebracht en vandaar op 28 augustus 1942 op transport gezet. Op 31 augustus 1942 is Rachel van der Lijn-Achttienribben in Auschwitz vermoord.
Transport vanuit Westerbork op 28 augustus 1942.
Vermoord in Auschwitz op 31 augustus 1942.
Zij werd 56 jaar.
GONDA VAN DER LIJN
9 april 1907 (Amsterdam) - 31 augustus 1942 (Auschwitz)
ZIJLSTRAAT 41 A
Gonda van der Lijn werd in 1907 geboren als oudste kind in het huwelijk van Aaltje Gokkesen Hyman Leonardus van der Lijn. Na het overlijden van haar moeder hertrouwde haar vader in 1919 met Rachel Achttienribben en werd Gonda opgenomen in het gezin Van der Lijn-Achttienribben.
Met dit gezin woonde Gonda vanaf 1932 in Haarlem aan de Zijlstraat 41a. Als ongehuwde vrouw woonde zij nog bij haar ouders thuis toen zijzelf, haar vader, stiefmoeder en halfbroer Abraham in 1942 naar Westerbork werden gevoerd. Vanuit Westerbork werd zij op 28 augustus naar Auschwitz op transport gezet en daar is zij op 31 augustus 1942 vermoord.
Transport vanuit Westerbork op 28 augustus 1942.
Vermoord in Auschwitz op 31 augustus 1942.
Zij werd 35 jaar.
ABRAHAM VAN DER LIJN
9 maart 1921 (Amsterdam) - 30 april 1943 (Midden-Europa)
ZIJLSTRAAT 41 A
Abraham van der Lijn werd in 1921 geboren als enig kind uit het tweede huwelijk van HymanLeonardus van der Lijn met de weduwe Rachel Achttienribben. Uit het eerste huwelijk van zijn vader had hij twee stiefbroers en twee stiefzusters, van wie slechts één de oorlog en de Jodenvervolging overleefde.
Met zijn ouders kwam hij in 1932 in de Zijlstraat 41a te wonen waar zijn vader een winkel in fijne vleeswaren en later een ‘Restaurant-Automatiek’ exploiteerde. Met een horecazaak aan de Kruisstraat, was het restaurant van zijn vader vanaf 1941 de enige horecagelegenheid waar Joodse Nederlanders toegang hadden.
Aan het begin van de oorlog woonde Abraham met zijn ouders en zijn halfzus Gonda in het huis aan de Zijlstraat. Hij was toen ongehuwd en werkzaam als magazijnbediende. In 1942 is het hele gezin naar Westerbork overgebracht en vandaar op 28 augustus van dat jaar op transport gezet. Vermoedelijk behoorde Abraham tot de groep van mannen en jongens die bij het goederenstation in Cosel (huidig Koźle in Polen, ongeveer 80 km ten westen van Auschwitz) uit de trein werd gehaald. Zij werden geselecteerd om als dwangarbeider in de omliggende kampen te werken. Van de ongeveer 3500 Joodse mannen en jongens in deze Nederlandse Cosel-transporten hebben er minder dan 200 de oorlog overleefd. Abraham van der Lijn behoorde tot degenen die door uitputting, ziekte en geweld zijn omgekomen, maar het is niet bekend waar. Zijn officiële sterftedatum van 30 april 1943 is dan ook hoogstwaarschijnlijk een verzameldatum die aangeeft dat hij op dat moment niet meer in leven was.
Transport vanuit Westerbork op 28 augustus 1942.
Omgekomen in Midden-Europa op 30 april 1943.
Hij werd 22 jaar.